Đồng hành cùng con qua giai đoạn dậy thì và chuyển cấp

"Bài viết chia sẻ của phụ huynh khi con bước vào tuổi dậy thì, chuyển cấp lên trung học cơ sở. Và làm thế nào để có thể vượt qua giai đoạn này."
 

    Là một phụ huynh có con bước vào tuổi dậy thì và chuyển cấp lên trung học cơ sở, tôi không khỏi trăn trở và lo lắng về nhiều khía cạnh. Ở giai đoạn này, con bắt đầu có những thay đổi lớn về cả thể chất lẫn tâm lý, và việc chuyển môi trường học tập cũng đặt ra nhiều thách thức mới cho con và gia đình.

    Một trong những điều khiến tôi lo lắng nhất là sự thay đổi tâm sinh lý ở con. Con dần trở nên nhạy cảm, có những cảm xúc khó đoán và thường muốn tự lập hơn. Những cuộc trò chuyện mà trước đây rất dễ dàng bỗng trở nên khó khăn hơn khi con ít chia sẻ và dễ phản ứng với những lời khuyên từ cha mẹ. Tôi lo rằng, nếu không thấu hiểu và đồng hành đúng cách, con sẽ dần xa cách, dẫn đến những xung đột không đáng có.

    Một mối lo khác là việc học tập và áp lực chuyển cấp. Năm nay con tôi lên lớp sáu, học Trung học cơ sở, Môi trường Trung học cơ sở khác xa với tiểu học, đòi hỏi con cần phải tự chủ hơn trong học tập, đối mặt với những bài học khó hơn và thậm chí là với các mối quan hệ xã hội phức tạp hơn. Tôi lo rằng con sẽ gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa học tập và các vấn đề tâm lý, cảm xúc cá nhân trong giai đoạn này.
 

   
Để vượt qua giai đoạn này, tôi đã thực hiện một số phương pháp:

1. Lắng nghe và thấu hiểu con hơn: Thay vì áp đặt những suy nghĩ, kỳ vọng của mình, tôi cố gắng lắng nghe con nhiều hơn. Tạo cơ hội để con chia sẻ, không ép buộc mà thay vào đó là tạo cảm giác an toàn khi con cần bày tỏ.

• Tạo thời gian riêng: Dành thời gian mỗi ngày để trò chuyện với con, không có sự phân tán nào khác.
• Đặt câu hỏi mở: Thay vì hỏi những câu hỏi có câu trả lời "có" hoặc "không", hãy đặt những câu hỏi mở để khuyến khích con chia sẻ chi tiết hơn. Ví dụ: "Con cảm thấy thế nào về ngày hôm nay?" thay vì "Con có vui không?".
• Lắng nghe không phán xét: Khi con chia sẻ, hãy lắng nghe một cách tập trung, không ngắt lời và tránh đưa ra những nhận xét tiêu cực.
• Xác nhận cảm xúc của con: Hãy cho con biết rằng bạn hiểu cảm xúc của con. Ví dụ: "Mẹ hiểu là con đang cảm thấy buồn vì..."
• Đặt mình vào vị trí của con: Hãy cố gắng hiểu tại sao con lại cảm thấy và hành động như vậy.
• Khuyến khích con tự tìm ra giải pháp: Thay vì đưa ra giải pháp ngay lập tức, hãy đặt những câu hỏi gợi mở để giúp con tự suy nghĩ và tìm ra cách giải quyết vấn đề.

2. Đồng hành thay vì kiểm soát: Con ở tuổi này rất muốn khẳng định bản thân và có sự riêng tư, do đó thay vì kiểm soát mọi hoạt động, tôi lựa chọn cách đồng hành cùng con. Tôi tôn trọng những quyết định cho dù rất nhỏ của con và chỉ can thiệp khi cần thiết, giúp con cảm thấy tin tưởng vào bản thân.

• Thay vì: "Con phải mặc bộ quần áo này đi!" Hãy thử: "Con thấy bộ nào phù hợp để đi chơi hôm nay? Mẹ nghĩ bộ màu xanh này sẽ rất hợp với con đấy."
• Thay vì: "Con phải học bài trước khi được chơi game." Hãy thử: "Con đã lên kế hoạch học tập cho buổi chiều chưa? Sau khi hoàn thành bài tập, con có thể dành thời gian chơi game."
• Thay vì: "Con không được phép đi chơi quá muộn." Hãy thử: "Con dự định sẽ về nhà lúc mấy giờ? Con nhớ phải gọi điện cho mẹ khi nào về nhé."
• Thay vì: "Con không nên chơi cùng bạn này đâu." Hãy thử: "Con có thể chia sẻ với mẹ lý do tại sao con thích chơi với bạn ấy không?"

3. Cung cấp kiến thức về tuổi dậy thì: Tôi chia sẻ với con về những thay đổi của tuổi dậy thì, giúp con hiểu rằng đây là quá trình tự nhiên và không có gì phải lo lắng. Việc trang bị kiến thức giúp con tự tin hơn trong việc đối mặt với các thay đổi của cơ thể và cảm xúc.

• Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu: Thay vì nói "Hormone thay đổi", bạn có thể nói "Trong cơ thể con đang có những thay đổi nhỏ, giống như khi một cây con lớn lên và ra hoa vậy". Thay vì nói "Mọc lông nách", bạn có thể nói "Cơ thể con đang xuất hiện những sợi lông nhỏ ở nách, đây là dấu hiệu cho thấy con đang lớn lên".
• Tạo không gian thoải mái để con đặt câu hỏi: "Con có bất kỳ câu hỏi nào về những thay đổi đang xảy ra trên cơ thể không? Con có thể hỏi mẹ bất cứ điều gì con muốn." "Mẹ biết là con đang tò mò về nhiều thứ. Hãy cùng nhau tìm hiểu nhé!"
• Sử dụng hình ảnh minh họa: Tìm những hình ảnh minh họa về các giai đoạn phát triển của cơ thể để giúp con dễ hình dung hơn. Sử dụng những cuốn sách hoặc tài liệu có hình ảnh minh họa về các bộ phận sinh dục để giúp con hiểu rõ hơn về cơ thể mình.
• Chia sẻ những trải nghiệm của bản thân: Khi mẹ bằng tuổi con, mẹ cũng trải qua những thay đổi tương tự. Mẹ cũng từng cảm thấy lo lắng và bỡ ngỡ. "Mẹ nhớ hồi đó, mẹ cũng hay ngại ngùng khi cơ thể thay đổi. Nhưng rồi mẹ cũng dần quen và thấy tự tin hơn."
• Khuyến khích con tìm hiểu thêm: Con có thể tìm hiểu thêm về tuổi dậy thì trên sách, báo hoặc internet. Nếu con có bất kỳ thắc mắc nào, hãy hỏi mẹ nhé." "Mẹ có thể giúp con tìm những cuốn sách phù hợp để đọc."
• Tôn trọng sự riêng tư của con: Không ép buộc con chia sẻ những điều mà con chưa sẵn sàng.
• Tạo không khí thoải mái và tin tưởng: Để con cảm thấy an toàn khi chia sẻ với bạn.
• Trung thực và chính xác: Cung cấp cho con những thông tin chính xác và khoa học.
• Khẳng định rằng những thay đổi là hoàn toàn bình thường: Giúp con hiểu rằng những thay đổi này là một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành.

4. Giảm áp lực học tập: Thay vì quá chú trọng vào thành tích, tôi khuyến khích con rèn luyện thói quen học tập có trách nhiệm, từ đó giảm bớt áp lực cho con. Điều này giúp con cảm thấy thoải mái hơn khi chuyển cấp.

• Trang trí góc học tập: Cho phép con tự do trang trí góc học tập của mình với những hình ảnh, đồ vật yêu thích để tạo cảm giác thoải mái.
• Sắp xếp góc học tập gọn gàng: Đảm bảo bàn học của con luôn sạch sẽ, đủ ánh sáng và có đầy đủ dụng cụ học tập cần thiết.
• Cùng con lập kế hoạch: Ngồi cùng con lập kế hoạch học tập hàng ngày hoặc hàng tuần. Điều này giúp con hình dung rõ ràng những việc cần làm và có động lực hơn để hoàn thành.
• Chia nhỏ mục tiêu: Đặt ra những mục tiêu nhỏ, khả thi để con có thể dễ dàng đạt được và cảm thấy tự tin hơn.
• Linh hoạt: Kế hoạch học tập không phải lúc nào cũng cứng nhắc. Hãy cùng con điều chỉnh kế hoạch khi cần thiết.
• Dạy con cách quản lý thời gian: Giúp con hiểu tầm quan trọng của việc quản lý thời gian và cách lập thời gian biểu.
• Khuyến khích con tự lập: Để con tự chịu trách nhiệm về việc hoàn thành bài tập và ôn bài.
• Tạo thói quen học tập đều đặn: Khuyến khích con học tập đều đặn mỗi ngày thay vì để dồn dập vào cuối tuần.
• Tập trung vào quá trình hơn là kết quả: Thay vì chỉ khen ngợi khi con đạt điểm cao, hãy khen ngợi sự cố gắng, sự kiên trì và những tiến bộ của con.
• Tạo động lực: Khuyến khích con bằng những lời khen ngợi chân thành và những phần thưởng nhỏ.
• Khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoại khóa: Điều này giúp con phát triển toàn diện và giảm căng thẳng.
• Tạo điều kiện cho con theo đuổi đam mê: Ủng hộ con theo đuổi những sở thích của mình.

5. Xây dựng mối quan hệ tin tưởng: Tôi luôn duy trì mối quan hệ gần gũi với con, không chỉ là cha mẹ mà còn như một người bạn để con có thể chia sẻ những khó khăn và thách thức mà con gặp phải.

• Lắng nghe không phán xét: Khi con chia sẻ, hãy lắng nghe một cách tập trung, không ngắt lời và tránh đưa ra những nhận xét tiêu cực. Hãy cho con thấy rằng bạn quan tâm đến những gì con nói.
• Đặt câu hỏi mở: Thay vì hỏi những câu hỏi có câu trả lời "có" hoặc "không", hãy đặt những câu hỏi mở để khuyến khích con chia sẻ chi tiết hơn. Ví dụ: "Con cảm thấy thế nào khi...?" thay vì "Con có buồn không?".
• Tôn trọng cảm xúc của con: Dù cho cảm xúc của con có tiêu cực đi chăng nữa, hãy tôn trọng và thừa nhận chúng. Ví dụ: "Con cảm thấy tức giận là điều bình thường. Mẹ hiểu con."
• Thể hiện sự quan tâm đến sở thích của con: Hãy tìm hiểu và tham gia vào những hoạt động mà con yêu thích. Ví dụ: nếu con thích vẽ, hãy cùng con vẽ một bức tranh; nếu con thích chơi thể thao, hãy cùng con chơi bóng đá.
• Tham dự các sự kiện quan trọng của con: Dù là một buổi biểu diễn văn nghệ nhỏ hay một trận đấu bóng đá, hãy cố gắng có mặt để cổ vũ cho con.
• Tạo ra những kỷ niệm đẹp: Cùng con đi du lịch, tổ chức những buổi picnic hoặc đơn giản chỉ là cùng nhau nấu ăn vào cuối tuần.
• Sống trung thực và thẳng thắn: Hãy làm gương cho con bằng cách luôn nói thật và hành động một cách nhất quán.
• Thể hiện sự tôn trọng: Hãy tôn trọng người khác, đặc biệt là những người xung quanh con.
• Giải quyết vấn đề một cách hòa bình: Khi xảy ra mâu thuẫn, hãy cùng con tìm ra giải pháp một cách hòa bình và tôn trọng lẫn nhau.
• Khuyến khích con đưa ra quyết định: Hãy trao cho con cơ hội được đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về những quyết định đó.

6. Tổ chức các buổi sinh hoạt giao lưu cùng con và các bạn, có sự góp sức của cha mẹ học sinh cùng lứa tuổi, nếu cùng lớp với con càng tốt để con được thể hiện một cách tự nhiên nhất tính cách của mình, ba mẹ sẽ hiểu con hơn. Cho con thường xuyên tham gia các hoạt động ở dòng họ, bà con thân thuộc để con có sự kết nối anh chị em cùng dòng tộc cội nguồn, xây dựng lòng biết ơn và con có điểm tựa.

Giai đoạn dậy thì và chuyển cấp là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời của con và cả gia đình. Tôi tin rằng, sự kiên nhẫn, tình yêu thương và sự thấu hiểu sẽ giúp chúng ta, những bậc cha mẹ, vượt qua giai đoạn này cùng con một cách tích cực.

                                                                                “Bài viết mang tính chất chia sẻ kinh nghiệm!”

    Hy vọng sẽ nhận được nhiều ý kiến phản hồi cũng như chia sẻ kinh nghiệm của quý phụ huynh khi có con trong giai đoạn này, để mọi người có thể cùng nhau giúp con vượt qua.

Ngoài ra, mọi người có thể tham khảo thêm các bài viết sau:

• Con bước vào tuổi dậy thì, bố mẹ cần làm gì để đồng hành cùng con? https://thanhnien.vn/con-buoc-vao-tuoi-day-thi-bo-me-can-lam-gi-de-dong-hanh-cung-con-1851445695.htm
• Dạy con ở tuổi dậy thì và những điều ba mẹ cần tránh https://hoalac-school.fpt.edu.vn/tu-van/tuoi-15-con-can-gi/dieu-can-tranh-khi-day-con-tuoi-day-thi/

Mong những thông tin trên sẽ hữu ích cho cả nhà!