I. Mở đầu

Dạy học theo nhóm là một phương pháp giảng dạy khá ưu việt, cho phép rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm cho sinh viên. Phương pháp này hiện đang được áp dụng rộng rãi cho nhiều môn học và trong nhiều trường đại học trên thế giới. Với việc tổ chức hoạt động học tập theo nhóm, người dạy sẽ tổ chức người học thành những nhóm nhỏ để thực hiện các hoạt động như thảo luận, đóng vai, giải quyết vấn đề,... Mỗi thành viên không chỉ có trách nhiệm thực hiện các hoạt động của nhóm mà còn phải có trách nhiệm hợp tác, giúp đỡ các thành viên trong nhóm hoàn thành các nhiệm vụ được giao.

Trong quá trình học tập, sinh viên sư phạm phải thực hành khá nhiều, đặc biệt là thực hành tập dạy trong các bộ môn phương pháp giảng dạy. Việc tổ chức hoạt động theo nhóm sẽ giúp các em có cơ hội được đóng vai, được thể hiện năng lực bản thân, được các bạn trong nhóm giúp đỡ động viên và hợp tác cùng nhau để hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập của mình.

Trong khuôn khổ của bài viết này, chúng tôi xin trao đổi một vài kinh nghiệm tổ chức hoạt động học tập theo nhóm trong giảng dạy các môn phương pháp giảng dạy (thực hành tập dạy) cho sinh viên sư phạm.

II. Kinh nghiệm tổ chức hoạt động học tập theo nhóm trong giảng dạy các môn phương pháp giảng dạy cho sinh viên sư phạm

1. Thiết kế và hình thành động cơ hoạt động nhóm

Cần thiết kế hoạt động nhóm sao cho mọi thành viên trong nhóm đều phải nỗ lực không chỉ vì thành tích cá nhân mà còn vì thành công của cả nhóm. Một hoạt động nhóm được xem là thiết kế tốt nếu nhiệm vụ của nhóm sẽ không được hoàn tất khi thiếu sự đóng góp của bất kỳ thành viên nào trong nhóm.

Muốn vậy, giảng viên cần giúp sinh viên nhận thức đúng đắn mục tiêu của hoạt động nhóm, thông báo cho sinh viên kế hoạch, nội dung, phương thức tổ chức (bao gồm cả việc nhóm tự thực hành thêm ở ngoài giờ học) và việc đánh giá kết quả hoạt động của nhóm. Giảng viên cần động viên, khuyến khích sinh viên tự tin, mạnh dạn thể hiện mình để nắm vững kiến thức môn học, phát triển năng lực cá nhân, rèn luyện kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thực hành sư phạm thông qua sự hợp tác, nổ lực của các thành viên trong nhóm.

2. Tổ chức, quản lý hoạt động nhóm

- Phân nhóm: Việc phân nhóm cần thực hiện sao cho giảng viên có thể theo dõi, đánh giá hoạt động nhóm nhưng đồng thời cũng đảm bảo phát huy tính tích cực của mỗi sinh viên. Đối với hoạt động tập dạy theo nhóm, giảng viên nên phân mỗi nhóm từ 7 đến 8 sinh viên và cần điều chỉnh sao cho có sự cân bằng trình độ, năng lực học tập, năng lực hoạt động giữa sinh viên các nhóm với nhau, nhằm thúc đẩy mối quan hệ hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập giữa các thành viên trong nhóm.

- Quản lý: Khi nhóm được hình thành, giảng viên cho nhóm tự bầu nhóm trưởng. Nhiệm vụ của nhóm trưởng là đôn đốc các thành viên trong nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao, tổ chức lấy ý kiến rút kinh nghiệm cho mỗi lượt tập dạy của bạn mình. Bên cạnh đó cần ghi lại biên bản của từng buổi tập dạy để thấy được mức độ tiến bộ của mỗi thành viên, làm cơ sở để đánh giá ý thức hoạt động trong nhóm.

Giảng viên giao nhiệm vụ cho các nhóm và theo dõi để có thể giúp đỡ, điều chỉnh kịp thời hoạt động của mỗi nhóm đi đúng hướng và đánh giá chính xác về sự đóng góp của mỗi cá nhân cũng như hoạt động chung của cả nhóm. Sau mỗi buổi học, giảng viên nên yêu cầu sinh viên đánh giá các hoạt động mà họ đã tham gia để có những điều chỉnh cần thiết cho các hoạt động tiếp theo.

- Theo dõi, kiểm tra quá trình hoạt động: Trong khi sinh viên làm việc, giảng viên nên đến từng nhóm hỗ trợ, hướng dẫn và rút kinh nghiệm để các thành viên trong nhóm  làm việc đều tay. Thường xuyên đôn đốc thái độ hợp tác tích cực của các thành viên, cần tránh tình trạng dựa dẫm, chỉ một cá nhân làm việc.

3. Đánh giá hoạt động nhóm

Để hạn chế tình trạng thiếu mạnh dạn, thiếu nhiệt tình của một số sinh viên trong hoạt động nhóm, cần đánh giá kết quả hoạt động nhóm không chỉ dựa trên thành tích chung của cả nhóm mà còn dựa trên sự đóng góp của từng thành viên trong nhóm. Điểm trung bình của cả nhóm dựa trên chất lượng hoạt động nhóm (mức độ am hiểu vấn đề, kỹ năng diễn đạt/trình bày, chất lượng giờ tập dạy, tinh thần hợp tác giữa các thành viên trong nhóm,…). Điểm của từng sinh viên được tính trên cơ sở điểm trung bình của nhóm có tính đến mức độ đóng góp của từng cá nhân đóng góp vào hoạt động nhóm.

Ví dụ: Với nội dung hướng dẫn sinh viên lập kế hoạch và tập dạy của học phần “Tổ chức hoạt động âm nhạc”, chúng tôi đã thực hiện như sau:

* Phân công đề tài cho mỗi nhóm lập kế hoạch và đặt ra yêu cầu cho các nhóm:

- Lập kế hoạch và tập dạy theo các đề tài đã được phân công. (Giảng viên nên đưa ra 2 đến 3 đề tài khác nhau cho mỗi nhóm)

- Chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng dạy học theo các thể loại

- Các thành viên trong tổ tích cực, tự giác dạy theo thứ tự lần lượt

- Sau mỗi tiết tập dạy của cá nhân cần có sự đánh giá, nhận xét rút kinh nghiệm của các thành viên trong nhóm.

- Mỗi buổi dạy có ghi biên bản cụ thể cho từng tiết tập dạy của từng thành viên.

- Tập dạy thêm vào các buổi khác theo lịch (trái buổi với lịch học trên lớp), ngoài ra các nhóm và cá nhân chủ động để tự luyện tập.

- Kết quả tập dạy của nhóm sẽ được thực hiện dưới hình thức bốc thăm người dạy.

      * Theo dõi, kiểm tra đánh giá thực hành: 

- Giảng viên đi từng nhóm để dự và góp ý, giải đáp thắc mắc trong quá trình tập dạy của sinh viên.

- Sau khi các nhóm dạy xong (tùy theo số lượng đề tài giảng viên giao, ít nhất mỗi sinh viên có từ 4- 5 lượt tập dạy) giảng viên tiến hành cho sinh viên dạy chấm điểm.  

- Mỗi nhóm dạy 2 tiết chấm điểm (trong các đề tài mà giảng viên giao).

Hình thức: Các nhóm bốc thăm người dạy sau đó tiến hành dạy. Với hình thức này, mỗi sinh viên ở trong nhóm phải tích cực, tự giác để không ảnh hưởng đến thành tích chung của nhóm, đồng thời các thành viên ở trong nhóm đều có trách nhiệm đôn đốc, nhắc nhở, giúp đỡ từng thành viên trong nhóm của mình để đạt được kết quả cao trong quá trình hoạt động nhóm.

Như vậy, ngoài đánh giá chung của nhóm, sinh viên được đánh giá theo khả năng của mình, điều đó tạo cơ hội cho sinh viên cố gắng tích lũy điểm cho cá nhân trong quá trình học tập.

III. Kết luận

Tổ chức hoạt động học tập theo nhóm trong giảng dạy các môn phương pháp giảng dạy (thực hành tập dạy) cho sinh viên sư phạm một cách hợp lý, khoa học và có hiệu quả là một việc làm cần thiết trong dạy học hiện nay. Tổ chức hoạt động theo nhóm tốt sẽ giúp các em rèn luyện các kỹ năng nghề nghiệp một cách tích cực, rèn luyện thói quen hợp tác, thói quen tự học; biết linh hoạt ứng dụng những điều đã học vào tình huống mới; biết tự lực phát hiện và giải quyết vấn đề đặt ra; tạo cho sinh viên lòng ham học, khơi dậy tiềm năng vốn có ở mỗi sinh viên. Bên cạnh đó còn phát huy được năng lực cá nhân trong tập thể, có ý thức trách nhiệm cao trong hoạt động, giúp các em học được cách thức làm việc hữu ích cho sau này khi bước vào cuộc sống.

GVC.ThS. Nguyễn Thị Trầm Ca

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Hữu Châu (chủ biên), Phương pháp, phương tiện, kĩ thuật và hình thức tổ chức dạy học trong nhà trường, NXB ĐHSP, Hà Nội, 2005
2. Ngô Thu Dung, Mô hình tổ chức học theo nhóm trong giờ học trên lớp, Tạp chí Giáo dục số 3, 5/2001.
3. Nguyễn Thị Kim Dung, "Dạy học theo nhóm nhỏ- Lý luận và thực tiễn".